|
PRAWO
Legitimae paroemiae
Paremie prawnicze
- A -
|
Actor rei forum sequitur. |
|
Powód idzie [do] sądu pozwanego. |
|
Advocatorum error litigatoribus non noceat. |
|
Błąd adwokatów niech nie szkodzi stronom. |
|
Alienus dolus nocere alteri non debet. |
|
Nikogo nie powinien obciążać cudzy podstęp. |
|
Ambulatoria est voluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum. |
|
Wola spadkodawcy może być zmieniona aż do ostatniego tchnienia. |
- B -
|
Bis de eadem re ne sit actio. |
|
Nie można procesować się dwa razy o to samo. |
- C -
|
Cedant arma toga. |
|
Niech oręż ustąpi przed togą. |
|
Cessante ratione legis, cessat ipsa lex. |
|
Gdy ustaje przyczyna obowiązywania ustawy, traci moc sama ustawa. |
|
Cogitationis poenam nemo patitur. |
|
Nikogo nie karze się za jego myśli. |
|
Cum in verbis nulla ambiguitas est, non debet admitti voluntatis quaestio. |
|
Gdy w słowach nie ma żadnej dwuznaczności, nie należy podnosić kwestii woli. |
- D -
|
Delicta parentium liberis non nocent. |
|
Czyny niedozwolone rodziców nie obciążają dzieci. |
|
Dolum malum facit qui ex aliena iactura lucrum quaerit. |
|
Działa podstępnie, kto próbuje osiągnąć zysk z cudzego niepowodzenia. |
|
Dolus non praesumitur. |
|
Złego zamiaru nie domniemuje się. |
|
Dura lex, sed lex. |
|
Twarde prawo, ale prawo. |
- E -
|
Ei incumbit probatio qui dicit non qui negat. |
|
Ciężar dowodu spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym, kto przeczy. |
- F -
|
Favorabiliores rei potius quam actores habentur. |
|
Korzystniejszą [sytuację procesową] mają pozwani niż powodowie. |
- G -
- H -
|
Hominem causa omne ius constitutum sit. |
|
Wszelkie prawo winno być stanowione ze względu na człowieka. |
- I -
|
Ignorantia iuris nocet, ignorantia facti non nocet. |
|
Nieznajomość prawa szkodzi, nieznajomość faktu nie szkodzi. |
|
Impossibilium nulla obligatio est. |
|
Nie ma zobowiązania, gdy [świadczenie] jest niemożliwe. |
|
In dubio pro reo. |
|
W razie wątpliwości [należy rozstrzygać] na korzyść pozwanego. |
|
In legibus magis simplicitas quam difficultas placet. |
|
W prawie podoba się bardziej prostota niż zawiłość. |
|
In omnibus quidem, maxime tamen in iure aequitas spectanda sit. |
|
We wszystkim, szczególnie jednak w prawie, należy mieć na względzie [zasady] słuszności. |
|
In testamentis plenius voluntates testantium interpretamur. |
|
Wykładnia testamentów opiera się na wnikliwym badaniu woli testatorów. |
|
Incivile est nisi tota lege perspecta una aliqua particula eius proposita iudicare vel respondere. |
|
Nieprawidłowe jest wydawanie wyroku lub opinii prawnej bez uwzględnienia całości ustawy, na podstawie jednego jej fragmentu. |
|
Is damnum dat, qui dare iubet. |
|
Ten wyrządza szkodę, kto rozkazuje ją czynić. |
|
Iura non in singulas personas, sed generaliter costituuntur. |
|
Prawa są stanowione nie ze względu na konkretne osoby, lecz dla wszystkich. |
|
Iuris prudentia est divinarum atque humanarum rerum notitia, iusti atque iniusti scientia. |
|
Nauka prawa jest znajomością spraw boskich i ludzkich oraz wiedzą o tym co sprawiedliwe, a co niesprawiedliwe. |
|
Ius civile vigilantibus scriptum est. |
|
Prawo cywilne jest tworzone dla osób starannych. |
|
Ius est ars boni et aequi. |
|
Prawo jest umiejętnością stosowania tego, co dobre i słuszne. |
|
Ius publicum privatorum pactis mutari non potest. |
|
Prawo publiczne nie może być zmieniane umowami [osób] prywatnych. |
|
Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi. |
|
Sprawiedliwość jest niezmienną i trwałą wolą zagwarantowania każdemu jego prawa. |
|
Iustitias vestras iudicabo. |
|
Osądzę waszą sprawiedliwość. |
- K -
- L -
|
Legem bonam a mala nulla alia nisi naturae norma dividere possumus. |
|
Dobre prawo od złego możemy odróżnić miarą prawa natury. |
|
Legem brevem esse oportet. |
|
Ustawa powinna być zwięzła. |
|
Leges ab omnibus intellegi debent. |
|
Ustawy powinny być zrozumiałe dla wszystkich. |
|
Leges bonae ex malis moribus procreantur. |
|
Dobre ustawy rodzą się ze złych obyczajów. |
|
Lex posterior derogat legi priori. |
|
Ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą. |
|
Lex retro non agit. |
|
Ustawa nie działa wstecz. |
|
Libera matrimonia esse antiquitus placuit. |
|
Z dawna już postanowiono, że małżeństwa są wolne. |
|
Libertas inaestimabilis res est. |
|
Wolność jest rzeczą bezcenną. |
- M -
|
Male nostro iure uti non debemus. |
|
Nie powinniśmy źle korzystać [z przysługującego] nam prawa. |
|
Minime sunt mutanda, quae interpretationem certam semper habuerunt. |
|
Jak najmniej należy zmieniać to, co zawsze miało jednoznaczną interpretację. |
- N -
|
Nam hoc natura aequum est neminem cum alterius detrimento fieri locupletiorem. |
|
Słuszne jest, aby nikt nie wzbogacał się z cudzej straty. |
|
Ne eat iudex ultra petita partiom. |
|
Niech nie wychodzi sędzia ponad żądania stron. |
|
Ne quis absens puniatur. |
|
Nieobecny niech nie będzie karany. |
|
Neminem captivabimus nisi iure victum. |
|
Nikogo nie uwięzimy, o ile nie zostanie pokonany prawem. |
|
Nemo auditur propriam turpitudinem allegans. |
|
Powołujący się na własny występek nie będzie wysłuchany. |
|
Nemo enim in persequendo deteriorem causam, sed meliorem facit. |
|
Dochodzenie sprawy przed sądem nie może pogorszyć, lecz jedynie polepszyć sytuację powoda. |
|
Nemo est iudex in propria causa. |
|
Nikt nie może być sędzią we własnej sprawie. |
|
Nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet. |
|
Nie można przenieść na drugiego więcej praw, niż ma się samemu. |
|
Non ex regula ius sumatur, sed ex iure quod est regula fiat. |
|
Reguły nie tworzą prawa, lecz się z niego wywodzą. |
|
Non exemplis, sed legibus iudicandum est. |
|
Należy orzekać na podstawie ustaw, a nie naśladować wcześniejsze rozstrzygnięcia. |
|
Non omne quod licet honestum est. |
|
Nie wszystko, co dozwolone jest uczciwe. |
|
Non omnis vox iudicis iudicati continet auctoritatem. |
|
Nie każda wypowiedź sędziego ma moc wyroku. |
|
Nostrum est iudicare secundum allegata et probata. |
|
Powinniśmy sądzić zgodnie z przedłożonymi i pewnymi [dowodami]. |
|
Nulla pactione effici potest, ne dolus praestetur. |
|
Umową nie można wyłączyć odpowiedzialności za podstęp. |
|
Nulla iniuria est, quae in volentem fiat. |
|
Nie wyrządza się krzywdy chcącemu. |
|
Nulla poena sine lege. |
|
Nie ma kary bez [stosownego przepisu] ustawy. |
|
Nullus idoneus testis in re sua intellegitur. |
|
Nikt nie może być wiarygodnym świadkiem we własnej sprawie. |
|
Nullus videtur dolo facere, qui iure suo utitur. |
|
Uważa się, że nie działa podstępnie ten kto korzysta ze swego prawa. |
- O -
|
Omnis definitio in iure civili periculosa est: parum est enim, ut non subverti potest. |
|
Wszelka definicja w prawie cywilnym jest niebezpieczna, ponieważ rzadko się zdarza, by nie można było jej podważyć. |
|
Onus est honos qui sustinet rem publicam. |
|
Obowiązek jest zaszczytem utrzymującym Rzeczpospolitą. |
|
Optima est legum interpres consuetudo. |
|
Zwyczaj jest najlepszą wykładnią prawa. |
- P -
|
Pacta sunt servanda. |
|
Umów należy dotrzymywać. |
|
Placuit in omnibus rebus praecipuam esse iustitiae aequitatisque quam stricti iuris rationem. |
|
We wszystkich sprawach powinna mieć pierwszeństwo zasada sprawiedliwości i słuszności nad zasadą ścisłego prawa. |
|
Prior tempore potior iure. |
|
Pierwszy w czasie lepszy w prawie. |
- Q -
|
Qui munus publice mandatum accepta pecunia reperunt, crimine repetundarum postulantur. |
|
Dopuszcza się zdzierstwa ten, kto sprawując funkcję publiczną przyjmuje pieniądze od zainteresowanych. |
|
Qui non facit quod facere debet, videtur facere adversarus ea, quia non facit. |
|
Jeżeli ktoś nie czyni tego, co czynić powinien uważa się, że czyni przeciwnie, ponieważ nie czyni. |
|
Quid est enim civitas nisi iuris societas civium. |
|
Czym jest bowiem państwo, jeśli nie opartym na prawie związkiem obywateli. |
|
Quod ad ius naturalre attinet, omnes homines aequales sunt. |
|
Zgodnie z prawem naturalnym wszyscy ludzie są równi. |
|
Quod initio vitiosum est, non potest tractu temporis convalescere. |
|
To co od początku jest wadliwe, nie może być uzdrowione przez „sam” upływ czasu. |
|
Quod omnes similiter tangit, ab omnibus comprobetur. |
|
Co wszystkich jednakowo dotyczy, winno być przez wszystkich zatwierdzone. |
- R -
|
Reformatio in peius iudici appellato non licet. |
|
Sędziemu apelacyjnemu nie wolno zmieniać wyroku na niekorzyść „odwołującego się”. |
|
Res iudicata pro veritate accipitur. |
|
Rozstrzygnięcie sądowe przyjmuje się za prawdziwe. |
|
Reus excipiendo fit actor. |
|
Pozwany w zakresie zarzutu procesowego staje się powodem. |
- S -
|
Salus populi suprema lex esto. |
|
Dobro Rzeczypospolitej niechaj będzie najwyższym prawem. |
|
Satius enim esse impunitum relinqui facinus nicentis quam innocentem damnari. |
|
Lepiej pozostawić bezkarnym występek złoczyńcy, niż skazać niewinnego. |
|
Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potentatem. |
|
Znać prawa to nie znaczy trzymać się słów ustawy, ale jej treści i mocy działania. |
|
Secundum naturam est commoda cuiusque rei eum sequi, quem seuentur incommoda. |
|
Naturalne jest, aby ten czerpał korzyści z rzeczy, kto ponosi związane z nią ciężary. |
|
Sententia facit ius inter partes. |
|
Wyrok tworzy prawo między stronami. |
|
Si in ius vocat, ito. |
|
Kto został wezwany przed sąd, niech się stawi. |
|
Silent leges inter arma. |
|
Milkną prawa w szczęku broni. |
|
Summum ius summa iniuria. |
|
Najwyższe prawo [bywa] najwyższym bezprawiem. |
- T -
- U -
|
Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis, dispositio. |
|
W takich samych okolicznościach należy stosować te same rozwiązania prawne. |
- V -
|
Vanae voces populi non sunt audiendae. |
|
Nie należy dawać posłuchu czczym głosom tłumu. |
|
Venire contra factum proprium nemini licet. |
|
Nie wolno występować przeciwko temu, co wynika z własnych czynów. |
|
Vim vi repellere licet. |
|
Siłę wolno odeprzeć siłą. |
|
Copyright © Konrad Cichocki, Lublin 2006-2018
|
|