» o mnie

» genealogia

» prawo

» tłumaczenia

PRAWO

Legitimae paroemiae
Paremie prawnicze



- A -

Actor rei forum sequitur.

Powód idzie [do] sądu pozwanego.


Advocatorum error litigatoribus non noceat.

Błąd adwokatów niech nie szkodzi stronom.


Alienus dolus nocere alteri non debet.

Nikogo nie powinien obciążać cudzy podstęp.


Ambulatoria est voluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum.

Wola spadkodawcy może być zmieniona aż do ostatniego tchnienia.

- B -

Bis de eadem re ne sit actio.

Nie można procesować się dwa razy o to samo.

- C -

Cedant arma toga.

Niech oręż ustąpi przed togą.


Cessante ratione legis, cessat ipsa lex.

Gdy ustaje przyczyna obowiązywania ustawy, traci moc sama ustawa.


Cogitationis poenam nemo patitur.

Nikogo nie karze się za jego myśli.


Cum in verbis nulla ambiguitas est, non debet admitti voluntatis quaestio.

Gdy w słowach nie ma żadnej dwuznaczności, nie należy podnosić kwestii woli.

- D -

Delicta parentium liberis non nocent.

Czyny niedozwolone rodziców nie obciążają dzieci.


Dolum malum facit qui ex aliena iactura lucrum quaerit.

Działa podstępnie, kto próbuje osiągnąć zysk z cudzego niepowodzenia.


Dolus non praesumitur.

Złego zamiaru nie domniemuje się.


Dura lex, sed lex.

Twarde prawo, ale prawo.

- E -

Ei incumbit probatio qui dicit non qui negat.

Ciężar dowodu spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym, kto przeczy.

- F -

Favorabiliores rei potius quam actores habentur.

Korzystniejszą [sytuację procesową] mają pozwani niż powodowie.

- G -

- H -

Hominem causa omne ius constitutum sit.

Wszelkie prawo winno być stanowione ze względu na człowieka.

- I -

Ignorantia iuris nocet, ignorantia facti non nocet.

Nieznajomość prawa szkodzi, nieznajomość faktu nie szkodzi.


Impossibilium nulla obligatio est.

Nie ma zobowiązania, gdy [świadczenie] jest niemożliwe.


In dubio pro reo.

W razie wątpliwości [należy rozstrzygać] na korzyść pozwanego.


In legibus magis simplicitas quam difficultas placet.

W prawie podoba się bardziej prostota niż zawiłość.


In omnibus quidem, maxime tamen in iure aequitas spectanda sit.

We wszystkim, szczególnie jednak w prawie, należy mieć na względzie [zasady] słuszności.


In testamentis plenius voluntates testantium interpretamur.

Wykładnia testamentów opiera się na wnikliwym badaniu woli testatorów.


Incivile est nisi tota lege perspecta una aliqua particula eius proposita iudicare vel respondere.

Nieprawidłowe jest wydawanie wyroku lub opinii prawnej bez uwzględnienia całości ustawy, na podstawie jednego jej fragmentu.


Is damnum dat, qui dare iubet.

Ten wyrządza szkodę, kto rozkazuje ją czynić.


Iura non in singulas personas, sed generaliter costituuntur.

Prawa są stanowione nie ze względu na konkretne osoby, lecz dla wszystkich.


Iuris prudentia est divinarum atque humanarum rerum notitia, iusti atque iniusti scientia.

Nauka prawa jest znajomością spraw boskich i ludzkich oraz wiedzą o tym co sprawiedliwe, a co niesprawiedliwe.


Ius civile vigilantibus scriptum est.

Prawo cywilne jest tworzone dla osób starannych.


Ius est ars boni et aequi.

Prawo jest umiejętnością stosowania tego, co dobre i słuszne.


Ius publicum privatorum pactis mutari non potest.

Prawo publiczne nie może być zmieniane umowami [osób] prywatnych.


Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi.

Sprawiedliwość jest niezmienną i trwałą wolą zagwarantowania każdemu jego prawa.


Iustitias vestras iudicabo.

Osądzę waszą sprawiedliwość.

- K -

- L -

Legem bonam a mala nulla alia nisi naturae norma dividere possumus.

Dobre prawo od złego możemy odróżnić miarą prawa natury.


Legem brevem esse oportet.

Ustawa powinna być zwięzła.


Leges ab omnibus intellegi debent.

Ustawy powinny być zrozumiałe dla wszystkich.


Leges bonae ex malis moribus procreantur.

Dobre ustawy rodzą się ze złych obyczajów.


Lex posterior derogat legi priori.

Ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą.


Lex retro non agit.

Ustawa nie działa wstecz.


Libera matrimonia esse antiquitus placuit.

Z dawna już postanowiono, że małżeństwa są wolne.


Libertas inaestimabilis res est.

Wolność jest rzeczą bezcenną.

- M -

Male nostro iure uti non debemus.

Nie powinniśmy źle korzystać [z przysługującego] nam prawa.


Minime sunt mutanda, quae interpretationem certam semper habuerunt.

Jak najmniej należy zmieniać to, co zawsze miało jednoznaczną interpretację.

- N -

Nam hoc natura aequum est neminem cum alterius detrimento fieri locupletiorem.

Słuszne jest, aby nikt nie wzbogacał się z cudzej straty.


Ne eat iudex ultra petita partiom.

Niech nie wychodzi sędzia ponad żądania stron.


Ne quis absens puniatur.

Nieobecny niech nie będzie karany.


Neminem captivabimus nisi iure victum.

Nikogo nie uwięzimy, o ile nie zostanie pokonany prawem.


Nemo auditur propriam turpitudinem allegans.

Powołujący się na własny występek nie będzie wysłuchany.


Nemo enim in persequendo deteriorem causam, sed meliorem facit.

Dochodzenie sprawy przed sądem nie może pogorszyć, lecz jedynie polepszyć sytuację powoda.


Nemo est iudex in propria causa.

Nikt nie może być sędzią we własnej sprawie.


Nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet.

Nie można przenieść na drugiego więcej praw, niż ma się samemu.


Non ex regula ius sumatur, sed ex iure quod est regula fiat.

Reguły nie tworzą prawa, lecz się z niego wywodzą.


Non exemplis, sed legibus iudicandum est.

Należy orzekać na podstawie ustaw, a nie naśladować wcześniejsze rozstrzygnięcia.


Non omne quod licet honestum est.

Nie wszystko, co dozwolone jest uczciwe.


Non omnis vox iudicis iudicati continet auctoritatem.

Nie każda wypowiedź sędziego ma moc wyroku.


Nostrum est iudicare secundum allegata et probata.

Powinniśmy sądzić zgodnie z przedłożonymi i pewnymi [dowodami].


Nulla pactione effici potest, ne dolus praestetur.

Umową nie można wyłączyć odpowiedzialności za podstęp.


Nulla iniuria est, quae in volentem fiat.

Nie wyrządza się krzywdy chcącemu.


Nulla poena sine lege.

Nie ma kary bez [stosownego przepisu] ustawy.


Nullus idoneus testis in re sua intellegitur.

Nikt nie może być wiarygodnym świadkiem we własnej sprawie.


Nullus videtur dolo facere, qui iure suo utitur.

Uważa się, że nie działa podstępnie ten kto korzysta ze swego prawa.

- O -

Omnis definitio in iure civili periculosa est: parum est enim, ut non subverti potest.

Wszelka definicja w prawie cywilnym jest niebezpieczna, ponieważ rzadko się zdarza, by nie można było jej podważyć.


Onus est honos qui sustinet rem publicam.

Obowiązek jest zaszczytem utrzymującym Rzeczpospolitą.


Optima est legum interpres consuetudo.

Zwyczaj jest najlepszą wykładnią prawa.

- P -

Pacta sunt servanda.

Umów należy dotrzymywać.


Placuit in omnibus rebus praecipuam esse iustitiae aequitatisque quam stricti iuris rationem.

We wszystkich sprawach powinna mieć pierwszeństwo zasada sprawiedliwości i słuszności nad zasadą ścisłego prawa.


Prior tempore potior iure.

Pierwszy w czasie lepszy w prawie.

- Q -

Qui munus publice mandatum accepta pecunia reperunt, crimine repetundarum postulantur.

Dopuszcza się zdzierstwa ten, kto sprawując funkcję publiczną przyjmuje pieniądze od zainteresowanych.


Qui non facit quod facere debet, videtur facere adversarus ea, quia non facit.

Jeżeli ktoś nie czyni tego, co czynić powinien uważa się, że czyni przeciwnie, ponieważ nie czyni.


Quid est enim civitas nisi iuris societas civium.

Czym jest bowiem państwo, jeśli nie opartym na prawie związkiem obywateli.


Quod ad ius naturalre attinet, omnes homines aequales sunt.

Zgodnie z prawem naturalnym wszyscy ludzie są równi.


Quod initio vitiosum est, non potest tractu temporis convalescere.

To co od początku jest wadliwe, nie może być uzdrowione przez „sam” upływ czasu.


Quod omnes similiter tangit, ab omnibus comprobetur.

Co wszystkich jednakowo dotyczy, winno być przez wszystkich zatwierdzone.

- R -

Reformatio in peius iudici appellato non licet.

Sędziemu apelacyjnemu nie wolno zmieniać wyroku na niekorzyść „odwołującego się”.


Res iudicata pro veritate accipitur.

Rozstrzygnięcie sądowe przyjmuje się za prawdziwe.


Reus excipiendo fit actor.

Pozwany w zakresie zarzutu procesowego staje się powodem.

- S -

Salus populi suprema lex esto.

Dobro Rzeczypospolitej niechaj będzie najwyższym prawem.


Satius enim esse impunitum relinqui facinus nicentis quam innocentem damnari.

Lepiej pozostawić bezkarnym występek złoczyńcy, niż skazać niewinnego.


Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potentatem.

Znać prawa to nie znaczy trzymać się słów ustawy, ale jej treści i mocy działania.


Secundum naturam est commoda cuiusque rei eum sequi, quem seuentur incommoda.

Naturalne jest, aby ten czerpał korzyści z rzeczy, kto ponosi związane z nią ciężary.


Sententia facit ius inter partes.

Wyrok tworzy prawo między stronami.


Si in ius vocat, ito.

Kto został wezwany przed sąd, niech się stawi.


Silent leges inter arma.

Milkną prawa w szczęku broni.


Summum ius summa iniuria.

Najwyższe prawo [bywa] najwyższym bezprawiem.

- T -

- U -

Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis, dispositio.

W takich samych okolicznościach należy stosować te same rozwiązania prawne.

- V -

Vanae voces populi non sunt audiendae.

Nie należy dawać posłuchu czczym głosom tłumu.


Venire contra factum proprium nemini licet.

Nie wolno występować przeciwko temu, co wynika z własnych czynów.


Vim vi repellere licet.

Siłę wolno odeprzeć siłą.

                                                              Copyright © Konrad Cichocki, Lublin 2006-2018